Hoe maakt de koe melk?
1. Maag en darmen
Een koe gebruikt haar tong om voedsel te pakken en slikt dit bijna zonder te kauwen door. Het voer komt daarna in de maag. Een koe heeft 4 magen (pens, netmaag, boekmaag, lebmaag).
Grote voedselbrokken worden uit de pens via de netmaag teruggestuurd naar de slokdarm en de bek en worden door (her)kauwen verder gemalen.
Fijn gekauwd voedsel gaat terug naar de pens en netmaag, en via de boekmaag naar de lebmaag, waar het voer verder verteert wordt en doorgaat naar de darm.
In de darm worden voedingsstoffen opgenomen. Alle overgebleven niet verteerde delen verlaten de koe via de mest.
2. Bloed
Het bloed vervoert de vluchtige vetzuren en de voedingstoffen uit de pens en darm naar de lever, waar glucose gemaakt wordt. Dit is een belangrijke schakel in de energie-voorziening van de hoogproductieve koe.
Na de lever gaat het bloed naar het hart en longen, en vervolgens door naar de rest van het lichaam en het uier.
Het uier is zeer sterk doorbloed. Voor het maken van één liter melk moet er een paar honderd (!!) liter bloed door het uier stromen.
Het uier bestaat uit 4 afdelingen (kwartieren) waar melk gemaakt wordt. In het uier stroomt het bloed langs de melkklieren, melkblaasjes en melkcellen. In de melkcellen wordt de melk gemaakt, vanuit de grondstoffen uit het bloed. Dit proces gaat de hele dag door. De melk wordt druppel voor druppel aangemaakt en vult de melkblaasjes en de melkgangen, die daardoor gaan opzwellen. De melk stroomt dan in de melkboezem, een 'opslagplaats'.
Vanuit de boezem komt de melk in de speen, die afgesloten wordt door het slotgat.
4. In de melkstal
Zodra de koe gemolken wordt (of het kalf gaat zuigen) gaat er vanuit de speen,via de zenuwen, een signaal naar de hersenen van de koe.
De hersenen maken het hormoon Oxytocine, wat via het bloed terecht komt bij het uier. Oxytocine zorgt ervoor dat spiertjes in het uier samentrekken en de koe de melk laat 'schieten'. Zo komt de melkstroom op gang.
5. Naar de fabriek
Als de koe gemolken is, komt de melk van alle koeien in de melktank terecht. Deze melktank wordt eens per 3 dagen opgehaald door een tankwagen van de melkfabriek. Wij leveren onze melk aan FrieslandCampina.
Tankwagen
Door de melkfabriek wordt betaald voor kg melk, vet, eiwit en lactose. Het streven van de boer is dus om veel melk met goede gehalten te leveren.
Hiervoor is voeding van groot belang, naast optimale diergezondheid, goede jongveeopfok en gerichte fokkerij.
Melksamenstelling
Van kalf tot koe
Voordat een koe melk gaat geven moet ze eerst een kalf krijgen.
Het hele proces begint dus bij de geboorte van een vrouwelijk kalf (een vaarskalf). Hieronder een uitleg van kalf tot koe!
Een vlotte geboorte en direct verstrekken van biest zorgen voor een goede start en afweer van het pasgeboren kalf. Vervolgens krijgen de kalveren kunstmelk, ruwvoer en brokken voor een goede groei en ontwikkeling.
Voorkomen dat het kalf ziek wordt is belangrijk; ziekte vertraagd de groei en ontwikkeling, waarvan de effecten jaren later als vaars nog merkbaar kunnen zijn.
Wanneer het kalf goed ontwikkeld is, kan ze als pink met ongeveer 14-15 maanden geïnsemineerd worden. Na een draagtijd van 280 dagen, de pink is dan ongeveer 2 jaar oud, zal ze afkalven van haar eerste kalfje.
Na de geboorte van het kalf geeft de vaars pas voor het eerst melk. De eerste melkgift is meestal slechts een paar liter. De melkproductie loopt in een aantal weken op tot zijn top.
Voor een vaars zal dit ongeveer 35 liter/dag zijn; voor een melkkoe kan dit oplopen tot wel 60 liter/dag.
Na de top wordt de melkproductie langzaam weer lager. De productie in de tijd kan worden weergegeven in een lactatiecurve.
Lactatiecurve
Als er niets zou gebeuren wordt de melkproductie steeds lager wordt en stopt deze uiteindelijk. Bij een lage melkproductie hebben koeien tevens de neiging om te vervetten, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen.
Om dit te voorkomen is het van belang dat de koe opnieuw een kalf krijgt.
Het streven hierbij is om de koe na 60-100 dagen opnieuw te insemineren. Terwijl de koe drachtig is blijft ze gewoon melk geven. 6 weken voor de verwachtte kalfdatum wordt de koe drooggezet: ze hoeft dan geen melk meer te geven, zodat de energie gebruikt kan worden voor groei van het kalf en herstel van de koe.
Het lichaam van de koe kan zich voorbereiden op de geboorte van het kalf.
Wanneer dit alles goed gebeurt zal de koe elk jaar een kalf krijgen, en steeds daarna een nieuwe lactatiecurve maken.